तिरंग्याचा मान, पायताणाची शान?स्वातंत्र्य दिनी सिव्हिलमध्ये ‘पायताणासकट सलाम’; संस्काराचा  की संवेदनशीलतेचा अभाव ?

 

♦

तिरंग्याचा मान, पायताणाची शान?

स्वातंत्र्य दिनी सिव्हिलमध्ये ‘पायताणासकट सलाम’; संस्काराचा  की संवेदनशीलतेचा अभाव ?

 

स्वातंत्र्य दिन.

देशभर तिरंग्याला सलाम करताना अभिमानाने डोळे ओले होतात, हृदय धडधडतं.

अशा पवित्र क्षणी सिव्हिल हॉस्पिटलच्या प्रांगणात ध्वज वंदनाचा सोहळा. जिल्हा शल्य चिकित्सक राष्ट्रध्वजाला अभिमानाने सलामी देतांना पायातले पायताण बाजूला काढून ठेवण्याचे भान जपतात. पायताण काढून त्यांनी सन्मानाची परंपरा जपली.

पण त्यांच्या शेजारी उभे असलेले चतुर्थी श्रेणी कर्मचारी आणि सुरक्षा पर्यवेक्षक मात्र पायताण पायात ठेवूनच उभे दिसतात.

 

हे दृश्य पाहून उपस्थितांच्या मनात एकच प्रश्न —

“हा क्षण अभिमानाचा होता की अपमानाचा?”

 

ध्वजवंदन केवळ औपचारिकता नाही, तो स्वातंत्र्य संग्रामाच्या बलिदानाचा स्मरणोत्सव आहे.

पायताण पायात ठेवून सलामी देणं म्हणजे त्या बलिदानाला धुळीत मिसळणं.

भारतीय ध्वजसंहितेनुसार, राष्ट्रध्वजासमोर शिस्त पाळणं आणि आदर दाखवणं बंधनकारक आहे.

पण इथे संस्कार आणि संवेदनशीलता दोन्हींची उणीव दिसून आली.

 

 

“पायताण देशभक्ती”:-

 

आपण आपल्या घराच्या बाहेर पायताण ठेवतो,देवापुढे पायताण काढतो, तिरंग्यापुढे ठेवतो — का?

 

हे अज्ञान की बेफिकिरी?

 

ध्वजसंहिता फक्त कागदावरच?

 

देशभक्तीचा उत्साह सोशल मीडियापर्यंतच?

 

स्वातंत्र्य दिन फक्त फोटोंसाठी नाही; तो कृतीतून देशभक्ती दाखवण्याचा दिवस आहे.

पायताण बाजूला ठेवून उभं राहणं ही कृती लहान वाटते, पण तीच आपल्या आदरभावाची खरी ओळख आहे.

तिरंग्याचा मान हा पायताणाच्या शानपेक्षा मोठा आहे, हे विसरलो, तर स्वातंत्र्य दिनाचा आत्माच हरवेल.

 

 

देशभर तिरंग्याला सलाम करण्याची ही संधी,

नागरिकांच्या हृदयात अभिमानाची लहर आणि डोळ्यांत बलिदानाच्या आठवणी.

अशा पवित्र क्षणी पायताण पायात ठेवूनच उभे राहणे

ही गोष्ट किरकोळ वाटू शकते, पण यात दडलेलं दुर्लक्ष गंभीर आहे.

ध्वजवंदनाचा क्षण हा केवळ औपचारिकता नाही — तो आपल्या देशाच्या स्वातंत्र्य संग्रामाचा स्मरणोत्सव आहे.

पायताण पायात ठेवून सलामी देणं म्हणजे त्या बलिदानाचा घोर अवमान आहे.राष्ट्रध्वजाचा सन्मान केवळ कायद्यात लिहिलेला नियम नाही; तो मनातून उमटणारा आदर आहे.

 

यातून दोन गोष्टी स्पष्ट होतात —

 

1. जागरूकतेचा अभाव: अनेकांना कदाचित हे माहितच नसतं की अशा प्रसंगी पायताण काढणं आवश्यक आहे.

 

2. संवेदनशीलतेचा अभाव: माहिती असूनही भान राहत नाही, कारण ‘हा काय एवढा मोठा मुद्दा आहे?’ अशी बेफिकिरी असते.

 

 

भारतीय संविधानातील ‘ध्वजसंहिता’ (Flag Code of India) स्पष्ट सांगते — राष्ट्रध्वजाला आदर देताना शिस्त पाळावी, कोणत्याही प्रकारचा अनादर होईल असं वर्तन टाळावं.

हे केवळ कायद्याचं पालन नाही, तर आपल्या संस्कृतीतला संस्कार आहे.

घरात देवापुढे पायताण काढणारा भारतीय, तिरंग्यापुढे मात्र ते पायात ठेवतो, हा विरोधाभास विचार करायला लावणारा आहे.

 

स्वातंत्र्य दिन हा फक्त भाषणं, सेल्फी, आणि सोशल मीडियावरील पोस्टसाठी नाही.

तो आपल्या कृतीतून देशभक्ती दाखवण्याचा दिवस आहे.

आणि देशभक्तीची सुरुवात अशा छोट्या, पण अर्थपूर्ण कृतींनी होते.

जसं पायताण बाजूला ठेवून उभं राहणं, तिरंग्याकडे पाहून डोकं झुकवणं, आणि मनापासून ‘भारत माता की जय’ म्हणणं.

 

आजची घटना ही केवळ दोन लोकांची चूक नाही, ती आपल्या समाजाच्या मानसिकतेचा आरसं आहे.

आपण देशाचा अभिमान मनापासून जपतो का, की फक्त औपचारिकता म्हणून पार पाडतो?

स्वातंत्र्यासाठी लाखो क्रांतीकारकांनी, बलिदान दिले, आयुष्यावर तुळशीपत्र ठेवले, त्यांचा आदर म्हणून केवळ २ मिनिट आपण आपले पायताण बाजूला ठेवू शकत नाही? ही कुठली देशभक्ती.